Hoe DSM een kunstschat naliet aan Heerlen: 'een transformatie van bedrijfscollectie naar publiek erfgoed'

De collectie ontstond al in 1927, toen de Staatsmijnen 25 jaar bestonden en het personeel een glas-in-loodraam van kunstenaar Henri Jonas cadeau deed aan de directie. "Dat zien wij als het startpunt", vertelt Romijn bij De Ochtend. Het echte verzamelen kwam op gang in de vroege jaren vijftig. Limburgse gemeenten schonken toen een bedrag om regionale kunstenaars aan te kopen, een opdracht die breed werd geïnterpreteerd. "Daardoor is er heel veel verzameld en heb je nu een rijke doorsnede van kunst uit en over de regio."

De kunst hing jarenlang zichtbaar door het hele bedrijf. Niet verstopt in depots, maar letterlijk op de werkvloer. "Medewerkers mochten bij indiensttreding zelfs een kunstwerk kiezen voor op hun eigen kamer", zegt Romijn. "Dat was een prachtige secundaire arbeidsvoorwaarde." Daarnaast werden bezoekers en zakenrelaties rondgeleid door het voormalige hoofdkantoor, waar de collectie van beneden tot boven hing langs het karakteristieke slakkenhuisvormige trappenhuis.

De aanleiding voor de schenking ligt in 2024, toen DSM fuseerde met het Zwitserse Firmenich en DSM-Firmenich werd. Het bedrijf verhuisde naar een nieuw kantoor in Maastricht, waar vooral flexplekken zijn en waar veel meer thuis wordt gewerkt. "We wilden de collectie niet verkopen en ook niet verspreiden over de wereld", vertelt Romijn. "Dan valt het verhaal uit elkaar. Door de schenking blijft de collectie bij elkaar én wordt ze toegankelijk voor de Limburgse gemeenschap."

Nieuw hoofdstuk

De tentoonstelling die nu in Heerlen te zien is, markeert volgens Romijn het begin van een nieuw hoofdstuk. De werken zijn verdeeld over drie locaties in de stad, die elk aansluiten bij een periode uit de collectie. Hedendaagse kunst vanaf 2003 is te zien in SCHUNCK Glaspaleis. In het Raadhuis hangen modernistische werken uit de jaren vijftig en zestig, de periode waarin Heerlen dankzij de mijnindustrie bloeide. En in het Nederlands Mijnmuseum zijn zo’n veertig historische werken te zien die het mijnverleden en het landschap verbeelden, gecombineerd met moderne kunst die vooruitblikt. "Kunst én verhalen", zegt Romijn. "Die combinatie maakt deze eerste tentoonstelling heel anders dan een gemiddelde expositie."

In het Mijnmuseum krijgt kunst bovendien nieuwe betekenis. Romijn noemt de 3D-geprinte longen van kunstenaar Itamar Gilboa als voorbeeld. "Daar verwijzen ze direct naar de stoflongen van mijnwerkers, maar ook naar de zuurstof en welvaart die de industrie de regio bracht. In die context gaan werken echt met elkaar in gesprek."

Voor Romijn is het vooral mooi dat de collectie nu een publiek leven heeft gekregen. "Het gaat niet alleen om de kunst", benadrukt ze. "Het zijn de verhalen van de regio, van het bedrijf, van de mensen die hier werkten. Dat dat nu zichtbaar is voor iedereen: dát vind ik het allermooist."

Meer informatie