80 jaar Hilversumse omroepensembles: van studio naar wereldpodium

Aanstaande zaterdag gaat het 65e seizoen van de NTR ZaterdagMatinee van start. Op het programma de opera Dalinda van Gaetano Donizetti met solisten en het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor. Beide ensembles vieren dit seizoen het 80-jarig jubileum. Het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor werden vlak na de Tweede Wereldoorlog in 1945 opgericht. In de loop der jaren zijn zowel koor als orkest uitgegroeid tot ensembles van wereldklasse. Wij zijn in de rijke discografie van het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor gedoken en zochten een paar memorabele opnamen uit.

Maurice Ravel
Daphnis et Chloe - Suite nr.1 + nr.2 (versie met koor) - compleet
Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor o.l.v. Jean Fournet
Q Disc / 97019
Opnamejaar: 1961

Toen aan het eind van de jaren ’50 de zaterdag een officiële vrije dag werd, werd er een omroepserie gestart: de Matinee op de Vrije Zaterdag – dat later de NTR ZaterdagMatinee werd. Het eerste concert in die serie vond plaats op 23 september 1961. Dirigent Jean Fournet was net benoemd tot chef-dirigent van het Radio Filharmonisch Orkest. Hij stond bekend als een specialist in het Franse repertoire. Tijdens de eerste matinee leidde hij het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor in bijvoorbeeld Daphnis et Chloe van Maurice Ravel.

Gustav Mahler
Symfonie nr.5 in cis kl.t. - deel IV, "Adagietto. Sehr langsam"
Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Edo de Waart
RCA Classics / 74321 276062

Opnamejaar: 1992

Van 1989 tot 2004 is Edo de Waart chef-dirigent van het Radio Filharmonisch Orkest. “De beste combinatie die ik in mijn leven gehad heb. Bijna 15 jaar. Het is misschien wel de enige job geweest waar ik ging werken zonder dat ik een specifieke taak kreeg. Meestal krijg je een opdracht mee: wil je de kopersectie sterker maken? Of een andere vraag. Maar bij het Radio Filharmonisch Orkest ben ik gewoon aan het werk gegaan. Ik heb van dat orkest ontzettend veel geleerd. Het is een orkest waar de leden voor elkaar zorgen. Ze kijken naar elkaar om. Ze zijn er voor elkaar in moeilijke tijden,” vertelde hij in de podcast die ik een paar jaar geleden met Edo de Waart maakte.

In een interview met Podium vertelde hij over zijn hoogtepunten, waaronder de Mahler cyclus die hij met het Radio Filharmonisch Orkest maakte. De cyclus werd alom geprezen.

Sergej Rachmaninov
Vespers - selectie
Groot Omroepkoor o.l.v. Kaspars Putnins
Bis / 2039
Opnamejaar: 2012

Tegenwoordig zijn het koor en orkest te horen in de omroepseries zoals de Matinee en het AvroTros Vrijdagconcert. Toch duikt het Groot Omroepkoor ook nog wel eens de opnamestudio in. Het Groot Omroepkoor heeft in de rijke geschiedenis samengewerkt met grote dirigenten als Bernard Haitink, Philippe Herreweghe, Sigvards Klava en Kaspars Puntins. Met deze laatste dirigent nam het Groot Omroepkoor in 2012 de Vespers van Rachmaninov op. Daar moet je je maar aan durven wagen, met al prachtige opnames van koren uit Rusland en de Baltische Staten – koren die van huis uit toch meer vertrouwd zijn met de Russische taal. Maar het Groot Omroepkoor draait er zijn hand niet voor om. De Russische teksten en muziek zijn gestudeerd en de Vespers werden opgenomen en het resultaat is zeer overtuigend.

Wij laten vandaag de laatste delen uit de Vespers van Rachmaninov horen door het Groot Omroepkoor onder leiding van Kaspars Putnins.

Anton Bruckner
Symfonie nr.7 in E gr.t. - deel II, "Adagio. Sehr feierlich und sehr langsam"
Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Bernard Haitink
Challenge Classics / CC72895
Opnamedatum: 15 juni 2019

Dirigent Bernard Haitink begon zijn loopbaan als dirigent bij de Nederlandse Radio. Hij nam deel aan een dirigentencursus in Hilversum en op aanraden van zijn docent werd Haitink als leerling-violist aangenomen in het orkest. Op die manier kon hij orkestervaring op doen en de verschillende dirigenten observeren. Een paar jaar later mocht hij enkele programma’s dirigeren en in 1957 werd hij chef-dirigent van het Radio Filharmonisch Orkest. Later werd hij beschermheer van het Radio Filharmonisch Orkest. Haitink haalde in 1999 in een tijdschrift van het Radio Filharmonisch Orkest herinneringen op aan zijn tijd als violist en jonge dirigent bij het orkest. Hij zei: “Ik heb als violist in het RFO gespeeld en dat was zeer leerzaam. Ik ben er dankbaar voor in dat orkest gezeten te hebben. Toen ik daar dirigent werd zijn de mensen vreeslijk aardig voor mij geweest en hadden veel geduld met mij. Ik was nog te groen, maar het was een belangrijke tijd voor mij en ik heb heel dierbare herinneringen aan het Radio Filharmonisch.” In 2012 werd Haitink beschermheer van het Radio Filharmonisch Orkest.

Dat zijn tijd bij het Radio Filharmonisch hem dierbaar was, bleek wel toen Haitink zijn carrière in 2019 beëindigde. Zijn laatste concert in Nederland was op 15 juni 2019 tijdens de NTR ZaterdagMatinee. Haitink dirigeerde het Radio Filharmonisch Orkest in de Zevende symfonie van Anton Bruckner - één van zijn geliefde symfonieën.

Gioachino Rossini
Stabat Mater - koor met solisten, "Stabat mater dolorosa" + Finale, "Amen, Amen"
Barbara Frittoli [sopraan] & Sonia Ganassi [mezzosopraan] & Giuseppe Sabbatini [tenor] & Michele Pertusi [bas]
Koninklijk Concertgebouworkest & Groot Omroepkoor o.l.v. Riccardo Chailly
Decca / 460 781-2
Opnamejaar: 1998

Het Groot Omroepkoor is vaak te horen in samenwerking met het Radio Filharmonisch Orkest. Maar ook andere orkesten, zoals het Concertgebouworkest en het Rotterdams Philharmonisch Orkest werken graag met het Groot Omroepkoor samen.

In 1944 zong een voorloper van het Groot Omroepkoor voor het eerst met het Concertgebouworkest. Dat was tijdens het laatste concert dat Willem Mengelberg dirigeerde. Daarna is het Groot Omroepkoor nog 270 keer te gast geweest bij het Concertgebouworkest. In 1998 werd er een opname gemaakt van het Stabat Mater van Gioachino Rossini. Het Concertgebouworkest, het Groot Omroepkoor en solisten stonden onder leiding van Riccardo Chailly, die toen chef-dirigent van het Concertgebouworkest was. “Dit is een zo vakkundig vormgegeven uitvoering van Rossini’s Stabat Mater als je maar kunt wensen,” schreef The Gramophone. En dat bewijst maar weer eens hoe goed het Groot Omroepkoor is.