Kracht van muziek bij dementie in documentaire 'Het Muziekmedicijn'

Het zit in de familie

Van der Linden kent de ziekte van dichtbij. Zijn moeder leed aan een zware vorm van dementie en overleed in 2010. In haar laatste jaren herkende ze hem nauwelijks meer. Toch vonden ze contact via muziek. Samen zongen ze Suzanne van Herman van Veen, en zelfs dansten ze in haar verpleeghuiskamer.

Dementie zit in de familie en hij is bang het zelf ook te krijgen. Dat is een van de drijfveren om in het onderwerp te duiken: "Het donkere tegemoet treden, het mijnenveld in te lopen. Ik probeer moedig te leven, wil onder ogen zien wat me en anderen te wachten staat. Mijn belangrijkste les, naast hoe muziek werkt in het brein, is dat we kwetsbare mensen zijn. De geportretteerden in de documentaire waren ooit fiere mensen. Nu zijn het door dementie broze wezens geworden. Ik hoop dat mee te geven en dat we daardoor respectvoller met elkaar omgaan."

Muziek die deuren opent

De documentaire verweeft persoonlijke verhalen met onderzoek van het Amsterdam UMC. Wetenschappers proberen te begrijpen waarom het muzikale geheugen vaak intact blijft, ook wanneer andere herinneringen vervagen.

Onder anderen is zangeres Maartje de Lint te zien. Zij gaf haar opera-carrière op om zich volledig te wijden aan zingen in de zorg. Zij laat zien hoe zorgvuldig gekozen liederen een ingang vormen bij mensen met dementie.

Theo van der Eng zingt mee met zijn favoriete nummers van The Cats. Een Molukse man, Eli Tuhuteru (foto), danst met zijn dochter op liedjes van zijn geboortegrond: muziek die tegelijk vreugdevol én pijnlijk is.

"Wat er gebeurt is geen reflex", aldus Van der Linden in Trouw. "Het werkt alleen met muziek die persoonlijk raakt. Het lijkt alsof mensen een deel van hun wezen herontdekken, alsof dat weer tot leven komt".

'München heeft hoger budget voor kunst en cultuur dan heel Nederland'

Dat muziek een plek verdient in de zorg is duidelijk, maar de weg ernaartoe verschilt per land. In Duitsland, vertelt Van der Linden, is meer budget en steun. "Alleen al de stad München heeft een hoger budget voor kunst en cultuur dan heel Nederland", zegt hij in Trouw.

"In Leipzig stelt de opera wekelijks een zaal beschikbaar voor sessies van Maartje de Lint met zestig tot negentig deelnemers. In Nederland moest ze veel harder knokken." Langzamerhand komt er verbetering in vertelt Van der Linden aan Podium.

Persoonlijke zoektocht

Voor Van der Linden is Het Muziekmedicijn meer dan een journalistiek project. Het is ook een persoonlijke zoektocht. In een gesprek met MAX Vandaag benadrukt hij: "Het is mijn eerste documentaire als regisseur. Als je op onontgonnen terrein komt, voel je maximaal dat je leeft".

Toch blijven er twijfels, vertrouwt hij Podium toe: "Soms voelt wat je doet als een druppel op een gloeiende plaat. Maar ik heb in ieder geval deze bijzondere ontmoetingen gehad, en die draag ik mee".

Het Muziekmedicijn wordt uitgezonden op donderdag 18 september om 22.20 uur op NPO 2.

Podium zond in 2021 een reportage uit over muziek en dementie. Hans Noortman volgde daarin Sanne Mallant, die destijds een opleiding volgde bij Maartje de Lint.