Dieter Kaufmann (1941–2025), pionier in elektronische klanken

Jeugd en opleiding

Dieter Kaufmann werd op 22 april 1941 geboren in Wenen. Hij groeide op in de deelstaat Karinthië en studeerde Germanistiek en muziekpedagogiek. Later volgde hij compositielessen bij Gottfried von Einem en Karl Schiske in Wenen. Voor verdere muzikale vorming vertrok hij naar Parijs, waar hij studeerde bij René Leibowitz en Olivier Messiaen. Daarnaast werkte hij in de elektro‑akoestische studio’s van Pierre Schaeffer en François Bayl.

Zanger, docent en oprichter van het K & K Experimentalstudio

In de jaren zestig zong Kaufmann in de koren van de Wiener Staatsoper, de Wiener Volksoper en het Theater an der Wien.

Van 1983 tot 1990 gaf hij leiding aan de compositieklas van het conservatorium van Karinthië. Daarna keerde hij terug naar Wenen: tussen 1991 en 2006 was hij daar hoogleraar compositie met bijzondere aandacht voor elektro‑akoestische en experimentele muziek aan de Wiener Musikuniversität. Hij was daar al sinds 1970 verbonden als docent. In deze periode was hij ook hoofd van het Instituut voor elektronische en experimentele muziek.

Componist met maatschappelijke verantwoordelijkheid

Kaufmanns oeuvre bestrijkt een breed spectrum: naast elektro‑akoestische stukken componeerde hij kamermuziek, symfonische werken, koormuziek, pianowerken, orgelstukken en opera’s. Veel composities hebben een uitgesproken sociaal‑kritisch karakter. Zijn stuk "Der Tod des Trompeters Kirilenko" is een gedenkwerk voor een door nazi’s vermoorde trompettist. Voor het Mozart‑jaar 2006 schreef hij op een libretto van de Oostenrijke schrijver Josef Winkler, het "Requiem für Piccoletto".

Tijdens het festival 'Die Verbesserung der Welt' in 2020 ging de kameropera "Ikarus" in première. Daarbij verklaarde Kaufmann dat de verbetering van de wereld zich muzikaal niet eenvoudig laat uitbeelden.

Dankzij zijn experimentele benadering en maatschappelijke betrokkenheid werd Kaufmann talloze keren onderscheiden. Hij ontving onder meer de 'Ernst‑Krenek‑Prijs van de stad Wenen' (1990) en de 'Preis der Stadt Wien für Musik' (1991). In 2008 werd hem de Kärntner Landeskulturpreis (Cultuurprijs Karinthië) toegekend.