Dirigent Martin Spanjaard werd moedwillig verzwegen na de oorlog: 'Niemand wilde erbij stilstaan'
- Klassiek
- Dirigent Martin Spanjaard werd moedwillig verzwegen na de oorlog: 'Niemand wilde erbij stilstaan'
"Het is pijnlijk en onrechtvaardig", zegt Ed Spanjaard. "Een dirigent die zo hoog werd aangeslagen, maar niemand wilde er na de oorlog bij stilstaan." Hij komt op voor zijn verre familielid Martin Spanjaard. Martin was, net als Ed, dirigent van beroep. Alleen overleed hij in de Tweede Wereldoorlog, vermoord in Auschwitz.
Muzikaal erkend, historisch vergeten
Martin Spanjaard stond in de jaren dertig aan het hoofd van de Arnhemse Concertvereniging, een voorloper van het huidige Phion. Hij dirigeerde orkesten door heel Europa, waaronder het Concertgebouworkest en de Wiener Philharmoniker. "Hij werd teruggevraagd in Wenen en werkte samen met Stravinsky als pianosolist. Dat zegt iets over zijn aanzien", vertelt Ed Spanjaard. Maar hij is uit het collectieve geheugen verdwenen.
foto: http://www.musiques-regenerees.fr/
Martin Spanjaard
Bloeiende carrière ruw onderbroken
Een conflict over repertoirekeuze leidde ertoe dat Spanjaard zijn functie in Arnhem neerlegde. Ook hielp niet mee dat hij hertrouwde met een harpist uit het orkest. Ze vestigden zich samen in Den Haag.
Toen de oorlog uitbrak, trok hij met zijn vrouw in bij een pension. Vermoedelijk in de hoop minder zichtbaar te zijn, maar ook financieel liep het niet meer goed. "Voor die tijd had hij al een groot deel van zijn inboedel verkocht, waarschijnlijk om rond te komen."
Martin en zijn vrouw werden in 1942 gedeporteerd naar Auschwitz. Daarna werd er niets meer van hen vernomen. "Er zijn geen opnames van hem, enkel wat foto's en recensies. In Musis Sacrum in Arnhem hangt nog een zwart-witportret. Dat is alles. Ik vind dat een beetje mager."
Muziek blijft
Cellist Laura van der Heijden is de achterkleindochter van Martin Spanjaard en ook de achternicht van Ed Spanjaard. Op 4 mei brengen zij en Ed Spanjaard in de Koorzaal van het Concertgebouw een muzikaal eerbetoon aan hun verre familielid Martin Spanjaard. Ze gaan met elkaar in in gesprek over hun muzikale erfenis en de betekenis van Martin Spanjaard.
Tijdens het concert klinken niet alleen woorden. Laura van der Heijden en Ed Spanjaard voeren de grote cellosonate van Henriëtte Bosmans uit. "Een werk dat op het programma stond bij een van de laatste concerten van Martin voor de oorlog, samen met het Concertgebouworkest", aldus Ed. Ook spelen ze een door Martin Spanjaard gecomponeerd kinderliedje.
Beluister hieronder een Caprice van Martin Spanjaard:
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Gedeeld familieverhaal
"We spelen dit samen als familie", zegt Spanjaard. "Laura is mijn achternicht en haar broer Maarten heeft in het ouderlijk huis een klein museum ingericht ter nagedachtenis aan onze grootvader.”
De stilte na de oorlog
Dat het zo lang stil bleef rondom Martin Spanjaard, noemt hij pijnlijk. "Na de oorlog wilde men vooral vooruit. Mensen hadden geen zin in 'geklaag en gezeur'. Er werd achterstallige belasting geheven die mensen in de kampen hadden opgelopen. Ook al was het in Nederland vreselijk met de laatste oorlogswinter... Dat is van een absurde gevoelloosheid."
"4 mei is een mooi moment om stil te staan bij wat verloren is gegaan. Ik ben dankbaar dat dit concert er komt en dat erover geschreven wordt."
Op 24 april was Ed Spanjaard te gast om te vertellen over zijn moeder Ima Spanjaard, die Auschwitz overleefde:
Video niet beschikbaar
