Wordt de computer creatiever dan de mens? Of werken ze samen?

Het is een initiatief van het Hogeschool van de Kunsten Amsterdam en de Universiteit van Amsterdam. Hoe kan zo’n mens-machine-samenwerking eruitzien? Maarten Lamers, computerwetenschapper van de Universiteit van Leiden, reageerde in Podium. Hij verdiept zich in de rol van AI in creatieve processen. Lamers is niet betrokken bij het onderzoeksproject. Luister het gesprek hieronder terug.

Nieuw is het niet

Maarten Lamers wijst erop dat de inzet van machines bij componeren zeker twee eeuwen oud is. In 1821 lanceerde Dietrich Nikolaus (instrumentbouwer en uitvinder) 'Winkel het Componium', een apparaat dat muziekstukken maakte op basis van muzikale bouwstenen. De inzet van AI in de kunsten kun je zien als een volgende stap in de inzet van apparaten. De vraag is hoe ver die ontwikkeling zich doorzet.

Een replica van het componium is te zien in het Museum Speelklok in Utrecht.

Vervangt AI de mens?

Niet alleen kunnen AI-systemen steeds meer, ze kunnen het ook steeds beter. Afbeeldingen van mensen met vijf vingers per hand komen veel minder vaak voor. Ook worden beweging in video's wordt steeds natuurlijker. Met software als Odio maak je muziek in alle (combinaties van) stijlen. Maar discussie is er genoeg. Hoe zit het met auteursrecht van het materiaal waar de computer mee getraind is? En met het energiegebruik? In de kunsten is het een belangrijke vraag of de computer de creativiteit en bezieling van de mens kan evenaren of zelfs overtreffen. En zo ja, zijn er dan bijvoorbeeld nog wel componisten nodig?

Mens + machine

Het onderzoek dat in november start, gaat uit van het idee dat mens en computer sámen voor nieuwe kunst kunnen zorgen. De vraag is hoe die samenwerking eruit moet zien. Volgens een woordvoerder van de Hogeschool van de Kunsten kan AI op basis van uitingen van een componist aanvullende noten bedenken. Daardoor kan, zelfs live, muziek ontstaan die zonder de computer ondenkbaar zou zijn. Het onderzoek focust onder meer op het waarnemen van muziek door AI-systemen.

De kant van de luisteraar

AI-expert Maarten Lamers: "Een voordeel van een levende kunstenaar is dat deze zelf ervaring heeft met het waarnemen van kunst. Zo kent een componist ook de positie van de luisteraar. Die ervaring is nodig om kunst te maken die raakt. Dat is tenminste de gedachte. En inderdaad, de rol van toeschouwer kent de computer niet. Maar", zegt Lamers, "je kunt AI wel voeden met waarnemingen, zoals recensies van concerten en cd's. Daarmee kan zo'n systeem een goed idee krijgen van wat publiek boeiend zal vinden. Dat kan mogelijk leiden tot computermuziek die werkelijk raakt".