AI - zegen of vloek voor componist en luisteraar?

AI-muziek verovert platforms

Steeds meer muziek op streamingplatforms als Spotify is met AI gemaakt. Het platform Deezer liet in november 2025 weten dat er dagelijks ongeveer 50.000 volledig met AI gemaakte tracks worden geüpload. Dat is maar liefst een derde van alle muziek die dagelijks wordt aangeleverd. Zit je daar als luisteraar op te wachten? En heb je geld over voor muziek uit een computer? Deezer probeert in ieder geval transparant te maken om welke stukken het gaat, met hulp van herkenningssoftware.

Eerlijke vergoeding

Dan is er nog de rechtenkwestie. AI-systemen kunnen muziek genereren omdat ze een enorme hoeveelheid muzikale voorbeelden hebben geanalyseerd. Op dat 'trainingsmateriaal' zit vaak auteursrecht, maar de makers hebben nooit een vergoeding gekregen. Platenlabels proberen dat de laatste tijd te veranderen, door afspraken te maken met AI-bedrijven. Zij krijgen toegang tot de catalogus van labels, onder meer Warner en Universal, maar betalen daar ook voor. Afspraken maken met grote AI-spelers is moeilijker. Volgens Michiel Laan, AI-specialist van Buma-Stemra, vindt het bedrijf achter ChatGPT, OpenAI, dat het auteursrecht wel mag worden afgeschaft.

Componist en computer als partners

Wie is de echte maker als een musicus of componist AI gebruikt? Dat onderzocht Adam Lukawski, wetenschapper, componist en computerprogrammeur. Hij promoveerde op 21 november aan de Universiteit van Leiden. ‘Mijn onderzoek laat zien dat componisten nieuwe rollen aannemen door AI’, zegt Lukawski op de website van de universiteit. ‘Zo'n rol is die van ontwerper van een creatief ecosysteem waarin mens en AI samenwerken.’ 

Voorafgaand aan zijn promotie liet hij horen wat die samenwerking aan muziek oplevert. De promovendus ontwierp onder meer een programma waarmee je geen noten kiest, maar zinnen. Maat voor maat beschreef hij in gewone taal wat er moest gebeuren. Op basis van die instructies maakte het programma er muziek van.

Er blijven nog genoeg vragen over. ‘AI is goed in het genereren van populaire muziek', aldus Lukawski. 'Maar bij experimentele muziek is er simpelweg te weinig materiaal om een AI-systeem op te trainen. Bovendien betekent kunst maken 'nieuwe vragen stellen, nieuwe manieren bedenken'. Dat kun je niet zomaar automatiseren'. 

Het werk van een componist verandert ingrijpend, erkent Lukawski. De componist is een deelnemer die materiaal inbrengt in een systeem, dat daar iets van maakt. ‘Maar ik kies daaruit nog altijd zelf wat ik gebruik en dan lijken de nieuwe composities toch weer verrassend op typisch werk van mezelf. AI versterkt mij.’