Freiburger Barockorchester – al veertig jaar oude muziek op topniveau

Johann Sebastian Bach
Concert voor viool en strijkorkest BWV.1041 in a kl.t. – compleet
Petra Müllejans [viool]
Freiburger Barockorchester
Harmonia Mundi / HMC 902145

Op de laatste dag van het jaar 1985 kwam een groepje oud-studenten van de Freiburger Musikhochschule bij elkaar met als plan om zich samen te specialiseren in de historische uitvoeringspraktijk en een ensemble op te richten. Twee jaar lang doken ze de archieven in en gaven ze concertjes in de regio. Aanvankelijk onder de naam ‘Hortus Musicus’, vanaf 1987 als het Freiburger Barockorchester.

In hun veertigjarige geschiedenis maakte het ensemble al meerdere opnames die gelden als ‘gouden standaard’ in het repertoire. Goed voorbeeld is die van het Vioolconcert in a klein van Johann Sebastian Bach. Mooi helder en zelfverzekerd gespeeld, met de warmte en het kleurenspectrum van authentieke barokinstrumenten. Ook leuk: de solist komt uit de eigen gelederen – Petra Müllejans. Zij stond als violist aan de wieg stond van het Freiburger Barockorchester.

Georg Friedrich Händel
Rinaldo HWV.7a ; Akte II - aria, "Vo' far guerra"
Inga Kalna [Armida - sopraan]
Nicolau de Figueiredo [klavecimbel]
Freiburger Barockorchester o.l.v. René Jacobs
Harmonia Mundi / HMC 901796.98

Het orkest ontwikkelde in de loop der jaren een vaste samenwerking met dirigent René Jacobs. Onder zijn leiding groeide het Freiburger Barockorchester uit tot een écht operaorkest. Een van hun mooiste opnames met Jacobs maakten ze in 2002: de volledige opera Rinaldo van Georg Friedrich Händel.

Rinaldo veroorzaakte in 1711 een sensatie in Londen. Tegenwoordig is het misschien lastig te horen waarom de muziek destijds zo revolutionair en theatraal was. René Jacobs dacht dan ook goed na hoe hij dat op onze moderne oren kon overbrengen, en zette het Freiburger Barockorchester heel theatraal in.

In de wraak-aria Vo far’ guerra schreef Händel bijvoorbeeld ongebruikelijk lange solopassages voor het klavecimbel. René Jacobs vergrootte dat uit door de klavecinist van het Freiburger Barockorchester nog eens éxtra lang los te laten gaan op die partij. En helemaal op het eind hoor je ook nog letterlijk het onweer opsteken!

Joseph Haydn
Concert voor piano en orkest nr.11, Hob.XVIII, nr.11 in D gr.t. - deel II, "Un poco adagio" + deel III, "Rondo all'Ungarese. Allegro assai"
Andreas Staier [fortepiano]
Freiburger Barockorchester o.l.v. Gottfried von der Goltz
Harmonia Mundi / HMC 901854

De naam is een beetje misleidend: het Freiburger Barockorchester speelt namelijk niet alleen maar barok. Ook de muziek van klassieke en zelfs vroeg-romantische componisten zijn op de lessenaars. Met name van het werk van Mozart en Haydn maakten ze geweldige opnames. Neem dit album uit 2004 met pianoconcerten van Joseph Haydn, dat ze opnamen met de Duitse fortepianist Andreas Staier. Hier draait het niet alleen om de solist, maar speelt het orkest een nét zo belangrijke rol.

Let maar eens op hoe de klank van de piano in het tweede deel helemaal wordt ‘ingebed’ en opgetild door de strijkers van het Freiburger Barockorchester. En dan het ‘Hongaarse rondo’, dat hier echt gespeeld wordt als een dialoog. Steeds als de pianist zijn motiefje heeft gespeeld, sláán de strijkers terug. Zelden hoor je zó duidelijk de Hongaarse invloeden in het contrasterende thema, met het scherpe geluid van natuurhoorns en een fortepiano die bijna klinkt als een cimbalom. Het instrument dat Staier bespeelt is een kopie van een Weense fortepiano uit 1785, één jaar nadat Haydn dit pianoconcert publiceerde. Dichter bij de klank van Haydns tijd kom je nauwelijks!

Wolfgang Amadeus Mozart
La clemenza di Tito KV.621 - Akte I - recit + kwintet, "Oh Dei... Deh, conservate, oh Dei"
Bernarda Fink [Sesto - mezzosopraan]
Alexandrina Pendatchanska [Vitellia - sopraan]
Marie-Claude Chappuis [Annio - mezzosopraan]
Sunhae Im [Servilia - sopraan]
Sergio Foresti [Publio - bas]
Freiburger Barockorchester o.l.v. René Jacobs
Harmonia Mundi / HMC 801923.24

Opera leent zich niet altijd even goed voor cd-opnames, omdat je er ook echt het toneelbeeld bij nodig hebt. Maar onder leiding van René Jacobs klinkt een opera op cd nooit saai, omdat hij een heel ‘theatraal’ geluid uit zijn musici krijgt, en de contrasten behoorlijk aanzet. Zowel uit zijn zangers als uit het orkest weet Jacobs de grootste intensiteit naar boven te halen. Dat werkt fantastisch in de verschillende Mozart-opera’s die Jacobs dirigeerde bij het Freiburger Barockorchester – stuk voor stuk eersteklasopnames.

Zo ook deze uit 2005, van de opera La clemenza di Tito. We luisteren naar het moment waarop Sesto wanhopig wordt van zijn eigen verraad tegen zijn goede vriend, de Romeinse keizer Tito. Het is al te laat, horen we: het Capitool staat in brand, en uit het kwintet dat erop volgt blijkt dat Tito waarschijnlijk is vermoord.

Onder al dat drama hoor je hoe het Freiburger Barockorchester de solisten opzweept, met pulserende strijkers, en allerhande instrumentaal geweld. De spanning is om te snijden!

Pietro Locatelli
Concerto grosso, op.1 nr.9 in D gr.t. – compleet
Freiburger Barockorchester o.l.v. Gottfried von der Goltz
Harmonia Mundi / HMC 901889

Componist en violist Pietro Locatelli werd in de eerste helft van de achttiende eeuw beroemd om zijn gewaagde speeltechnieken. Hij wordt wel gezien als voorloper van Niccolò Paganini, omdat hij de viooltechniek tot het uiterste oprekte – met dubbelgrepen, hoge posities en razendsnelle loopjes. Zijn opus 1, een set van twaalf concerti grossi, werd gepubliceerd in 1721 in Amsterdam, de stad waar Locatelli zich later ook zou vestigen.

Het Negende concerto in D groot is een mooi voorbeeld van zijn stijl: feestelijk, en groots opgezet, maar ook vol met verrassende wendingen en virtuoze details. En het Freiburger Barockorchester heeft op deze opname uit 2004 precies het sprankelende geluid dat je nodig hebt voor deze muziek, met felle en puntige strijkers – aangevuurd door eerste violist Gottfried von der Goltz. Von der Goltz is al sinds de oprichting bij het ensemble betrokken en is tot op de dag van vandaag artistiek leider!