Philharmonia Orchestra – een van de meest opgenomen orkesten ter wereld

Edward Elgar
Symfonie nr.1, op.55 in As gr.t. - deel IV, "Lento - Allegro"
Philharmonia Orchestra o.l.v. John Barbirolli
EMI / CDM 7645112

Concerten geven was niet de prioriteit voor het Philharmonia Orchestra. Het ensemble werd vooral opgericht om zoveel mogelijk opnames te maken, van zo hoog mogelijke kwaliteit. Vooral de eerste twee decennia van het orkest waren een komen en gaan van dirigenten, de ene naam nog groter dan de andere: Herbert von Karajan, Otto Klemperer, Leonard Bernstein, Arturo Toscanini. Ook John Barbirolli was er regelmatig te gast.

Op hun hoogtepunt speelde het orkest wel 300 opnamesessies per jaar in de studio van Kingsway Hall. Eind augustus 1962 maakten ze daar deze referentie-opname van Edward Elgars Eerste symfonie. Een symfonie die soms wat moeilijk valt bij dirigenten. De meesten weten zich beter raad met Elgars andere symfonie, de Tweede. Maar bij Barbirolli was het misschien wel andersom; als een vis in het water is hij in deze Eerste symfonie. 

De muziek klinkt nobel, en organisch. En het ís ook een stuk dat zich organisch ontvouwt. Elgar presenteert een muzikaal motief in het eerste deel, dat zich in de hele symfonie blijft ontwikkelen. Ook in dit vierde deel, het slot, komt het weer terug – met een glansrol voor de harpen en de strijkers. Die klinken hier prachtig, het Philharmonia Orchestra is op de toppen van haar kunnen. 

Johannes Brahms
Symfonie nr.4, op.98 in e kl.t. - deel IV, "Allegro energico e passionato"
Philharmonia Orchestra o.l.v. Otto Klemperer
EMI / CDM 7696492

Iemand die een enorme stempel drukte op het Philharmonia Orchestra was Otto Klemperer, chef-dirigent vanaf de late jaren vijftig. Een man met een uitgesproken visie op muziek, en een unieke klank. Vaak ernstig en massief, maar ook met een fantastisch gevoel voor momentum en balans in het orkest. 

Met Klemperer maakte het Philharmonia Orchestra tal van legendarische opnamen. De uitvoeringen van het werk van Johannes Brahms golden decennialang als dé gouden standaard. 

Tegenwoordig zijn ze een beetje ingehaald door modernere opnames, onder invloed van de historische uitvoeringspraktijk. De Brahmsen van Klemperer worden nu vaak te zwaar bevonden, te traag, te massief. Dat is in zijn algemeenheid waar, maar klopt lang niet in alle gevallen. Neem de Vierde symfonie, opgenomen in maart 1957. Hier kiest Klemperer juist behoorlijk bruuske tempi. De orkestklank is intens, met vinnige strijkers en mooi gearticuleerde houtblazers. Dit is musiceren op het scherpst van de snede!

Igor Stravinsky
Le sacre du printemps - deel I, "L'adoration de la terre"
Philharmonia Orchestra o.l.v. Igor Markevitsj
EMI / CZS 7626472

In 1959 stond chef-dirigent Otto Klemperer ingepland voor een opnamesessie bij het , die hij op het laatste moment moest afzeggen. Omdat de studio al geboekt was, werd Igor Markevitsj ingevlogen om het gat te vullen. Er werd besloten om Le sacre du printemps van Stravinsky dan maar op te nemen – een stuk waar Markevtisj tot in de puntjes mee vertrouwd was.

Hij gold als specialist op het gebied van Le sacre. Markevitsj kende de componist persoonlijk en had hem zelfs op een aantal foutjes in de herziene uitgave van de partituur gewezen. 

Die complete beheersing van de bladmuziek, plus het spontane element van zo’n haastige insprong bij het orkest, zorgden voor een uitzonderlijk sterke opname van Le sacre, die nog altijd als legendarisch te boek staat. Het alerte Philharmonia Orchestra klinkt hier krachtig en rauw. Bijna een halve eeuw na de première van het stuk legt deze opname nog maar een keer bloot waarom het indertijd zulke choquerende muziek was. 

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski
Symfonie nr.5, op.64 in e kl.t. - deel I, "Andante - Allegro con anima"
Philharmonia Orchestra o.l.v. Riccardo Muti
EMI / CDC 7478592

Na het afzwaaien van Otto Klemperer werd in 1973 een nieuwe chef-dirigent aangesteld, de Italiaan Riccardo Muti. Een van zijn belangrijkste wapenfeiten bij het Philharmonia Orchestra is zijn Tsjaikovski-. Hij nam alle symfonieën op in de late jaren zeventig, nog in haarscherp analoog geluid. Het is een van de beste Tsjaikovski-cycli die ooit zijn opgenomen: met dramatisch, expressief en gedisciplineerd orkestspel.

De cyclus heeft eigenlijk geen zwakke plekken – een breed gedeelde mening onder veel recensenten. Maar als we er dan toch een hoogtepunt uit moeten kiezen: de Vijfde symfonie, het eerste deel, opgenomen in juli 1978.

Muti maakt alle details hoorbaar in het orkest. De zuchtende houtblazers in de langzame introductie; elektrisch geladen strijkers. En let op hoe geweldig hij de hoorns boven het orkest uit laat zwellen bij het snellere, eerste thema. ‘Con anima’ staat erboven – met bezieling. En dat is te horen!