Röntgens muziek in zijn eigen Huize Gaudeamus vertolkt door pianist Mark Anderson

Röntgen (1855–1932) was niet alleen pianist en componist, maar ook medeoprichter van het Conservatorium van Amsterdam en een spilfiguur in het muziekleven van zijn tijd. In Podium sprak musicoloog Leo Samama over de betekenis van Röntgen.

Hollandse nuchterheid

Hoewel Röntgen later werd gezien als een wat ouderwetse componist, blijkt uit zijn oeuvre dat hij wel degelijk meebewoog met zijn tijd. Samama: "Hoewel hij de naam had dat hij eigenlijk een beetje ouderwets was, zien we in zijn muziek steeds weer terug dat hij toch verrassend met de tijd mee probeerde te gaan. Zonder echter zijn eigen wortels die toch in die Duitse cultuur stonden helemaal te verloochenen."

Zijn muziek is volgens Samama herkenbaar aan een lyrische, expressieve stijl, gecombineerd met Hollandse nuchterheid. Er duiken geregeld volksmelodietjes en dansritmes op in zijn werk.

Buitenlucht als inspiratiebron

In het concert van donderdag speelt de Canadese pianist Mark Anderson onder meer de cyclus Buiten, waarin Röntgen zijn liefde voor de natuur verklankt. Na zijn pensioen trok Röntgen zich terug in Bilthoven, waar hij Huize Gaudeamus liet bouwen - een villa met concertzaal waar het concert nu plaatsvindt. "Hij wandelde daar veel, over de hei en door de bossen tussen Bilthoven en de Lage Vuursche", vertelt Samama. "Ver weg van het stadslawaai vond hij inspiratie in de buitenlucht, en dat hoor je terug in deze muziek."

Röntgen Project

Mark Anderson heeft een diepe fascinatie voor het werk van Röntgen. Inmiddels heeft hij zeven cd’s opgenomen met diens pianomuziek. Anderson nam Röntgens muziek niet alleen op, maar bewerkte en publiceerde die ook zelf.

Opnieuw is het een internationale musicus die het Nederlandse erfgoed belicht. Samama herkent daarin een patroon: "De eerste wetenschappelijke studies naar Nederlandse componisten als Pijper kwamen ook uit Amerika of Duitsland. In Nederland zijn we vaak pas laat trots op onze eigen muziek."

'Een groot kunstenaar staat op de schouders van zijn voorgangers'

Eric Schoones, schrijver en pianist, interviewde zowel Mark Anderson als Jurriaan Röntgen, de kleinzoon van Julius. Over het etiket ‘de Nederlandse Brahms’ zegt Anderson het volgende: "Dat is duidelijk een over simplificatie, ook al zijn er overeenkomsten. Röntgen heeft duidelijk een zeer gedegen, conservatieve opleiding gehad in Leipzig bij Carl Reinecke."

Volgens Anderson hoor je niet alleen Brahms, maar ook Mendelssohn en Schumann in zijn muziek: "Een groot kunstenaar staat op de schouders van zijn voorgangers".

'We zijn niet trots genoeg op ons muzikaal erfgoed'

Ook Jurriaan Röntgen nuanceert de vergelijking: "Wie de moeite neemt het werk van Röntgen goed te leren kennen, zal juist ook veel eigens in zijn muziek ontdekken." Hij benadrukt dat het beeld dat Julius Röntgen in vergetelheid is geraakt, niet klopt: "Vooral sinds zijn 150e geboortejaar in 2005 is er veel belangstelling."

Wel verbaast het hem dat niemand in Nederland zich serieus heeft gebogen over de pianowerken van zijn grootvader: "Het heeft ook wel te maken met de waardering voor onze eigen muziek, we zijn niet trots genoeg op ons muzikaal erfgoed."

Het concert van Mark Anderson begint donderdagavond om 20.00 uur in Huize Gaudeamus in Bilthoven.