AI in kunst en cultuur: wat betekent het voor de maker en de uitvoerende?

Wat is/doet kunstmatige intelligentie eigenlijk?

Kunstmatige intelligentie (AI) dringt steeds verder door in het dagelijks leven en in het creatieve proces. Deze technologie, die menselijke denkpatronen nabootst, kan inmiddels niet alleen analyseren en voorspellen, maar ook zelf maken: tekst, beeld, muziek of video. Met tools als ChatGPT of Midjourney kunnen gebruikers in enkele seconden een schilderij, sonate of script laten maken, gevoed door gigantische hoeveelheden bestaand werk.

“AI dwingt ons opnieuw na te denken over wie of wat de maker is, wat creativiteit betekent en welke plek technologie inneemt in de artistieke praktijk”, aldus de Raad voor Cultuur.

Onderzoek door de Raad voor Cultuur

De Raad wil inzicht krijgen in de gevolgen van AI voor de culturele sector en werkt aan concrete aanbevelingen voor beleid en is begonnen met het onderzoek.

Dit zijn de centrale vragen:

• Wat is de impact van AI op het vakmanschap, inkomen en de positie van makers?

• Wat betekent door AI gegenereerde kunst voor onze ideeën over authenticiteit en ethiek?

• Welke rol moet beleid spelen om innovatie te stimuleren én bescherming te bieden?

In de komende maanden spreekt de adviescommissie met kunstenaars, programmeurs, juristen, culturele instellingen en onderwijsinstellingen. Begin 2026 moet er dan een advies liggen.

Lees hier het volledige nieuwsbericht van de Raad voor Cultuur: AI in kunst en cultuur: onderzoek van de Raad voor Cultuur | Nieuwsbericht | Raad voor Cultuur

"Misschien krijgen we een hele leuke AI-docent"

Ewout van der Linden, docent Kunst en Economie aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU), kijkt met een nuchtere blik naar de mogelijke impact van AI op het culturele werkveld. “AI is voorlopig nog vooral braaf”, vertelt hij aan Podium. “Tot nu toe zoekt het de gulden middenweg, maar het is misschien een kwestie van tijd totdat het ook experimenteel wordt in wat het bedenkt.”

Die ontwikkeling biedt kansen, maar ook verschuivingen. “Musici geven vaak les naast hun optredens. Dat soort lessen zou op termijn deels door AI gegeven kunnen worden. Dat klinkt nu misschien nog raar, maar over vijftien jaar zou je zomaar een hele leuke AI-docent kunnen hebben.” Ook praktische klusjes zoals het inspelen van partijen zouden kunnen verdwijnen: “Je voert een pdf van bladmuziek in, en AI speelt het voor je in.”

Volgens Van der Linden is dit een patroon dat zich vaker heeft voorgedaan. “Bij elke revolutie redde de sector het, maar veranderde het ook. Mensen van vóór de revolutie vonden het vaak heel lelijk. Maar mensen wennen eraan.”

David Cope en de eerste AI-componist

De discussie over AI en creativiteit is overigens niet nieuw. Al in de jaren tachtig ontwikkelde de Amerikaanse componist David Cope software die zelfstandig muziek componeerde in de stijl van Bach. Zijn programma Experiments in Musical Intelligence (EMI) leverde partituren op die nauwelijks te onderscheiden waren van bestaande barokmuziek. Cope, die begin dit jaar op 84-jarige leeftijd overleed, was een pionier. Zijn werk markeerde het begin van een debat dat nu pas echt op volle kracht komt: als een machine kan componeren, wat betekent dat dan voor het creatieve ambacht?

De Volkskrant wijdde een artikel aan zijn overlijden. Daarin wordt Cope geciteerd, volgens hem is 'algoritmemuziek' niet zielloos: "Als ik in de Sierra Nevada kampeer, zie ik een ongelooflijke schoonheid om me heen. Maar dat heeft de natuur niet zo bedoeld. De planten proberen niets aan me over te brengen en de bergen proberen niets aan me te vertellen. En toch maken ze indruk op me."

Lees hier het volledige artikel: David Cope (1941-2025), de ‘Tin Man’ die geschiedenis schreef met algoritme dat Bach nabootst | de Volkskrant

De Illiac Suite is de eerste muzikale compositie voor traditionele instrumenten die met behulp van een computer werd gemaakt, door Lejaren Hiller en Leonard Isaacson: