Alle cellisten spelen zijn Scherzo, maar wie was Daniel van Goens eigenlijk?

Op zoek naar Van Goens

Van Ruth hoorde herhaaldelijk cellostudenten van het Conservatorium van Amsterdam in de kantine praten over ‘Het Scherzo’ van Van Goens. Toen hij ernaar vroeg, wist eigenlijk niemand wie hij was. Dit voedde zijn nieuwsgierigheid en Van Ruth dook in het verleden van de componist. Er bleek alleen weinig informatie bewaard te zijn.

Hun tweede CD van de serie Dutch Cello Sonatas stond in het teken van componist Julius Röntgen en er was nog ruimte voor 10 minuten muziek. Deze werden ingevuld met drie korte stukken van Van Goens. Na een tijdje kwamen hier reacties op van onder andere een ver familielid. Ook bleek ergens een volledige correspondentie te liggen tussen Van Goens en zijn beste vriend. Door deze reacties kon de speurtocht echt beginnen.

'Zijn kwaliteit als cellist lag niet in virtuositeit, maar in kleuren en emotie'

Van Goens werd geboren in Leiden (1858) maar groeide deels op in Frankrijk. Hij en een aantal gezinsleden hadden tuberculose. Het Franse klimaat was een stuk gunstiger om daarmee om te gaan. Op aanraden van zijn docent ging de jonge Daniel cello studeren, onder andere in Parijs waar hij in 1883 de prestigieuze Premier Prix won.

Door zijn tuberculose kon Van Goens niet de hele dag oefenen. "Zijn kwaliteit als cellist lag daarom niet in virtuositeit, maar in kleuren en emotie", volgens Doris Hochscheid.

De muziek die Van Goens schreef, weerspiegelde dat. "Nu noemen we dat salonmuziek, maar dat was toen kamermuziek en geen achtergrond”, zegt Doris Hochscheid. "Het veel gespeelde Scherzo op.12 is bedoeld om de streektechniek ‘spiccato’ (een stuiterende streek die een gecoördineerde samenwerking van de twee handen vraagt, red.) te oefenen. Voor alle stukken van Van Goens geldt dat het gelijkwaardig is voor cello en piano en dat het speelplezier groot is."

Boek, cd en podcast

Van Goens’ muziek was tijdens zijn leven populair op concertpodia en de radio, maar verdween na de oorlog grotendeels uit beeld. De zoektocht van Frans van Ruth en Doris Hochscheid leidde tot een boek, cd-opnames en nu ook een podcast. Daarin komt niet alleen de muziek aan bod, maar ook het leven van Van Goens: zijn jeugd, zijn tuberculose en zijn huwelijk met pianist Germaine Polack. Haar dochter Deva Dassy was operazangers en werd in 2014 - op 102-jarige leeftijd - nog door Van Ruth geïnterviewd.

De cirkel is rond

Naar aanleiding van de voorpublicatie kreeg Van Ruth een reactie van cellist Joachim Eijlander. Hij stuurde een kopie van het Eerste Celloconcert van Van Goens, met een handgeschreven opdracht aan cellist Henri Bosmans. Hij is de vader van componist Henriëtte Bosmans, van wie Van Ruth en Hochscheid eveneens cellowerken opnamen. Zo komen verschillende generaties Nederlandse cellomuziek samen.

De muziek en het verhaal van Van Goens zijn nu te horen én te lezen. Het verhaal en de muziek van Van Goens zijn samengebracht in boek, cd en podcast. Ter gelegenheid van deze verschijning waren Doris Hochscheid en Frans van Ruth op 14 mei te gast bij Podium.

Kijk hier het interview terug en luister naar hun live uitvoering van het beroemde Scherzo van Daniël van Goens: