3D-geprinte violen: de toekomst van muziekonderwijs?

Op een basisschool in Coal Center, Pennsylvania, gebeurt iets bijzonders. Terwijl veel scholen worstelen met bezuinigingen op muziekonderwijs, rollen hier felgekleurde violen uit de 3D-printer. Onderwijsbestuurder Laura Jacob heeft in vijf jaar tijd meer dan 200 violen geprint voor haar leerlingen, gratis beschikbaar voor iedereen die wil leren spelen.

Van honderden dollars naar 50 dollar

Het contrast is enorm. Waar ouders normaal gesproken honderden dollars per jaar kwijt zijn aan vioolhuur, kost een 3D-geprinte viool slechts 50 dollar om te produceren. Jacob gebruikt het Hovalin-ontwerp, een vrij te gebruiken model, dat ze combineert met echte vioolsnaren, aangepaste gitaarstemsnoeren en een houten kam. Het resultaat? Een volwaardig instrument dat binnen drie dagen geprint kan worden.

De leerlingen zijn enthousiast, blijkt uit dit artikel op CBS News: "Ik voel me slimmer omdat je noten moet leren en hoe lang je ze moet aanhouden", zegt leerling Ally. Haar klasgenoot Evie vult aan: "Als ik viool kan spelen, kan ik alles."

Nederlandse pioniers

Ook in Nederland experimenteren makers met 3D-geprinte instrumenten. Stef Driessen van Printstruments in Groningen is uniek in Nederland met het ontwerpen en bouwen van complete strijkinstrumenten uit de 3D-printer. Hij maakt niet alleen violen, maar ook cello's en basgitaren van biologisch afbreekbaar PLA, een bioplastic gemaakt uit plantaardig zetmeel.

Volgens de website van Printstruments reageren professionele musici "verbluft" op de kwaliteit van het geluid en de bespeelbaarheid van de instrumenten. Het bedrijf vermeldt dat cellist Sebastiaan Wiering een van hun 3D-geprinte cello's meenam op een reis van drie maanden door Europa. De instrumenten worden op bestelling gemaakt in de kleur die de klant wenst.

3D Varius

Franse vioolbouwer Laurent Bernadac ging nog een stap verder met zijn transparante 3D Varius. Hij printte door middel van stereolithografie: een techniek waarbij UV-licht vloeibare hars uithardt tot glashelder materiaal, wat veel preciezer werkt dan gewone 3D-printers, meldt 3Dprint Magazine.

De Nederlandse realiteit

Vormen de kosten van instrumenten ook een drempel voor muziekonderwijs in Nederland? En hoe staat het eigenlijk met dat muziekonderwijs? Volgens Marijn Cornelis, directeur-bestuurder van CultuurSchakel Den Haag, is het eerlijke antwoord: we weten het niet precies, zo staat in dit artikel van Cubrass: "Er bestaan tal van onderbuikgevoelens, maar we missen goede, landelijke cijfers, stelt Cornelis. "Wat we wel weten is dat het per gemeente enorm verschilt. Slechts een kwart van de basisscholen heeft een visie op muziekonderwijs vastgelegd."

De kosten van instrumenten vormen vaak een drempel. Een instrument huren bij een vioolbouwer is een optie, maar ook dat kan voor veel gezinnen te duur zijn. Initiatieven zoals de Instrumentenbank Lansingerland proberen dit op te lossen. Hier kunnen scholen uit de gemeente Lansingerland gratis instrumenten lenen voor muziekles - van keyboards tot violen en percussie. Het initiatief werd opgezet door muziek- en dansschool Jay's Place met steun van de gemeente.

Toekomstmuziek?

Klinken 3d-instrumenten niet als plastic speelgoed? Het antwoord is genuanceerd. Nee, een 3D-geprinte viool klinkt niet als een Stradivarius. Wel zijn de instrumenten robuuster dan traditionele violen; ideaal voor jonge kinderen die nog moeten leren hoe ze voorzichtig met een instrument om moeten gaan.

Is 3D-printen dan de oplossing voor toegankelijk muziekonderwijs? Het heeft zeker potentieel. De technologie wordt steeds beter en goedkoper. Waar vroeger alleen universiteiten en bedrijven 3D-printers hadden, kunnen scholen nu voor een paar duizend euro een eigen printer aanschaffen.

Kanttekeningen

Toch zijn er ook kanttekeningen. De Quelery, een Nederlands bedrijf dat experimenteert met 3D-geprinte blaasinstrumentonderdelen, wijst op de beperkingen: "Het duurt echt een uur of zeven voordat je een mondstuk geprint hebt. Bovendien heb je alle tijd nodig om de facing nauwkeurig op te zetten."

De toekomst ligt waarschijnlijk niet in het volledig vervangen van traditionele instrumenten door 3D-geprinte varianten. Maar als opstap naar 'echte' instrumenten, als manier om muziekonderwijs toegankelijk te maken voor álle kinderen, hebben ze absoluut een plek.