Beluister en bekijk Mahlers Tweede symfonie "Auferstehung"

Het jaar is 1887. In Leipzig is componist Gustav Mahler druk aan het werk. Hij is bezig met de voorbereidingen van de première van de opera Die Drei Pinto's, maakt zijn Eerste Symfonie af en tegelijkertijd vormen de ideeën voor zijn Tweede Symfonie zich. Deze symfonie moet een monumentaal werk worden, een symfonisch gedicht met een grote begrafenismars. Na de première van Die Drei Pinto's, als hij tussen de bloemen bijkomt van de enthousiaste ontvangst door het publiek, ziet Mahler opeens een beeld voor zich. Hij ziet zichzelf opgebaard in een doodskist liggen tussen al die bloemen, een associatie die hij verbindt de Totenfeier, de begrafenismars die later het eerste deel zal vormen van Mahlers Tweede Symfonie.

Wanneer Mahler in september 1891 Totenfeier voorspeelt aan Hans von Bülow, krijgt hij een zeer negatieve reactie. Het duurt dan tot 1893 voordat Mahler het componeren weer echt oppakt. Tijdens zijn vakantie in Steinbach schrijft Mahler dan in drie maanden tijd een groot deel van zijn Tweede Symfonie.

Net als in de Eerste Symfonie, zijn in Mahlers tweede veel verwijzingen naar andere muziek te vinden. Zo gebruikt hij zijn eigen Wunderhornliederen als inspiratie voor het derde deel van zijn Tweede Symfonie. Het koraal Auferstehen van Friedrich Klopstock, dat Mahler hoort op de begrafenis van Hans von Bülow, vormt een grote bron van inspiratie voor de finale van de symfonie.

Het laatste oordeel

De Tweede van Mahler wordt ook wel een finalesymfonie genoemd, omdat in het laatste deel van deze symfonie een hoogtepunt wordt bereikt. Deze finale bestaat uit een inleiding en drie losse onderdelen. De finale vertelt het verhaal van het laatste oordeel. Deze gebeurtenis wordt in de Bijbel uitgelegd op de dag waarop alle graven zullen opengaan en God zal oordelen over alle mensen.

Aan het begin van de finale komen twee thema's naar voren: de eeuwigheid en de wederopstanding. Dan is er een korte stilte, waarna er twee hoorns klinken. Die hoorns zitten meestal op afstand, vaak buiten de zaal. Zij verbeelden de Roeper, de aankondiging van het laatste oordeel. In een later stuk is te horen hoe het slagwerk steeds harder gaat spelen tot er een climax klinkt. Zo wordt het beeld opgeroepen van een aardbeving en graven die zich openen.

Daarna volgen er thema's zoals angst en wederopstanding. Er klinkt een krachtige mars, die verwijst naar de doden die uit de graven oprukken. Die mars stort gewelddadig in elkaar en eindigt in een aantal tonen van een klokkenspel. Daarna is het even stil. Dan klinken er nieuwe geluiden: de Roeper, vogelgeluiden en apocalyptische fanfares die worden gespeeld door een orkest op verre afstand. Die leiden allemaal tot het laatste deel van het laatste oordeel: het wederopstandingskoraal. In het op een na laatste couplet van dit stuk hoor je het hoogtepunt van de finale: Sterben werd ich, um zu leben.

Bekijk en beluister Mahlers Tweede Symfonie

Het Concertgebouworkest voert de Tweede Symfonie van Gustav Mahler uit onder leiding van chefdirigent Mariss Jansons. Op deze opname is ook het Nederlands Radio Koor te horen onder leiding van chefdirigent Celso Antunes. De solisten op deze opname zijn sopraan Ricarda Merbeth en mezzosopraan Bernarda Fink.

Mahler Festival 2025

De Tweede Symfonie wordt ook uitgevoerd tijdens het Mahler Festival. Maak deze uitvoering live mee op zaterdag 10 mei 2025 vanaf 19.00 uur tijdens het Avondconcert op NPO Klassiek.

Meer informatie over het Avondconcert

Meer informatie over het Mahler Festival