Itzhak Perlman – zowel bínnen als búiten de concertzaal een geliefd violist

Sergej Prokofjev
Concert voor viool en orkest nr.2, op.63 in g kl.t. - deel I, "Allegro moderato"
Itzhak Perlman [viool]
Boston Symphony Orchestra o.l.v. Erich Leinsdorf
RCA / LSC-2962

Al jong begon Perlman met vioolspelen; op zijn derde kreeg hij zijn eerste viool. Een jaar later, toen hij vier was, kreeg hij polio, en raakte verlamd aan zijn benen, waardoor hij de rest van zijn leven gebonden zou zijn aan krukken of een rolstoel. Zijn handen bleven gelukkig gespaard, en Perlman ontwikkelde zich tot een van ‘s werelds meest begaafde violisten van na de Tweede Wereldoorlog.

Op zijn dertiende verhuisde hij naar de Verenigde Staten, om te studeren aan de Juilliard School of Music. Toen hij twintig was volgde zijn eerste studio-opname, en een jaar later al – in december 1966 – volgde deze opname van Prokofjevs Tweede vioolconcert. Dat werd een echte klassieker. In zijn latere jaren werd Perlman soms bekritiseerd om zijn ‘over-romantische’ vioolspel, maar hier hoor je echt nog een jeugdige, rauwe en explosieve Perlman.

Ludwig van Beethoven
Sonate voor viool en piano nr.9, op.47 in A gr.t., "Kreutzer" - deel I, "Adagio sostenuto - Presto"
Itzhak Perlman [viool]
Vladimir Ashkenazy [piano]
Decca / 4214 532

Een van zijn belangrijkste muzikale vriendschappen sloot Perlman met pianist (en later dirigent) Vladimir Ashkenazy. Hun eerste gezamenlijke opname maakten ze in 1968; er zouden er nog vele volgen. Hun meest iconische project ondernamen ze in de jaren zeventig, toen ze alle vioolsonates van Beethoven opnamen. Daarmee zetten ze hun naam op de kaart als gouden duo aan de absolute wereldtop.

Vooral hun interpretatie van de grote Kreutzer-sonate werd een referentie-opname. Perlman en Ashkenazy smelten hier prachtig samen. Spontaan en volbloedig vioolspel, met puntige en gedetailleerde begeleiding op de vleugel. En het geluid op deze opname, gemaakt in oktober 1973, klinkt als een klok.

Johannes Brahms
Concert voor viool en orkest, op.77 in D gr.t. - deel II, "Adagio" + deel III, "Allegro giocoso, ma non troppo vivace"
Itzhak Perlman [viool]
Chicago Symphony Orchestra o.l.v. Carlo Maria Giulini
EMI / CDC 7471662

Perlman is een van de weinige klassieke musici die echt een publiek figuur is bij een breed publiek, en haalt nergens zijn neus voor op. Hij trad op in Sesamstraat, speelde het Amerikaanse volkslied voor zijn favoriete honkbalclub, en maakt vaak zijn opwachting in diverse talkshows. Muzikaal gezien is hij een veelvraat; zo’n beetje al het grote repertoire nam hij op, zowel klassiek als ver daarbuiten.

In veel opzichten lijkt hij de tegenpool van een dirigent als Carlo Maria Giulini – iemand die een vrij teruggetrokken bestaan leidde, en erg selectief was in zijn muziekkeuzes. Slechts een paar werken, een paar componisten, greep hij aan – alleen als hij er een diepe, persoonlijke connectie mee had.

En toch vonden ze elkaar: Perlman en Giulini. Eind 1976 namen ze in Chicago samen het machtige Vioolconcert op van Johannes Brahms, en die opname werd een klassieker. Beiden brachten hun eigen werelden mee, die prachtigs samenvloeiden; en we horen ze allebei. Het donkere, herfstige en bijna spirituele klankuniversum van Giulini kleurt in het tweede deel – en de Finale is gekruid met het virtuoze, volbloedige, het naar buiten gerichte vioolspel van Perlman.

Wolfgang Amadeus Mozart
Duo voor viool en altviool KV.424 in Bes gr.t. - deel I, "Adagio - Allegro"
Itzhak Perlman [viool]
Pinchas Zukerman [altviool]
RCA / 60735-2-RC

Op je derde je eerste viool, en tien jaar later een vliegende start in een live-televisieoptreden. Dan ben je virtuoos – maar Itzhak Perlman beschouwt zichzelf niet als wonderkind. Als een wonderkind speelt, vindt hij, sluit je je ogen en heb je het idee dat je een veel ouder iemand hoort. Hij was een zeer getalenteerd kind, maar op een manier die, terugblikkend, bij zijn leeftijd paste.

Wie wél een wonderkind was, is Wolfgang Amadeus Mozart, en dat bleef hij zijn hele, korte leven lang. Muziek waar altijd een soort kinderlijk optimisme uit spreekt, een elegante eenvoud. Perlman maakte er een paar prachtige opnames van, waaronder deze uit 1990 met vioolduo’s: zo puur en stralend van karakter. Tegenspeler op de altviool is Pinchas Zukerman – of Pinky, zoals Perlman hem noemt. De twee kennen elkaar van kinds af aan en zijn goed bevriend. En dat kun je misschien wel horen ook.

John Williams
Schindler's List - "Theme" + “Jewish Town” + “Remembrances”
Itzhak Perlman [viool]
Boston Symphony Orchestra o.l.v. John Williams
MCA Records / MCD 10969

Perlman groeide op in Israël; zijn ouders waren Poolse joden die in de jaren ’30 Europa hadden verlaten. Net op tijd. Toen in de jaren negentig de filmcomponist John Williams bij Perlman aanklopte, op zoek naar een violist voor de muziek van de holocaustfilm Schindler’s List, hoefde hij niet lang na te denken. Hij voelde dat hij iets kon bijdragen aan de film en voelde zich verbonden met het onderwerp, doordat hij die geschiedenis van dichtbij kende.

Maar dat zijn bijdrage aan de film zó belangrijk zou worden, had Perlman zelf waarschijnlijk ook niet kunnen vermoeden. Het werd een van de meest aangrijpende en geliefde soundtracks allertijden – dit jaar nog verkozen tot nummer 1 van de Filmmuziek Top200 op NPO Klassiek. En waar Itzhak Perlman ook komt, over de hele wereld vraagt het publiek hem altijd weer om één specifiek stuk: de muziek uit Schindler’s List.