De legendarische violist Ida Haendel had haar eigen klank

Violist Ida Haendel had een zus Alice die drie jaar ouder was dan zij. Alice speelde viool en toen Ida 3,5 jaar oud was, wilde zij ook vioolspelen. “Mama, ik kan vioolspelen”, zei de kleine Ida. Maar haar moeder wuifde het weg: “Nee, dat mag niet. We hebben maar één viool, die is van je zus en daar mag je niet op spelen. Als je hem laat vallen, hebben we geen geld voor een nieuwe.” Maar Ida was ervan overtuigd dat ze het kon. Ze pakte stiekem de viool en speelde een melodie die haar moeder vaak voor haar zong. Het grote talent van Ida Haendel werd door de grote violisten uit die tijd erkend. Toen de Poolse violist Bronislaw Huberman haar hoorde spelen, zei hij: “Ik heb gedurende mijn leven al veel grote talenten gezien, maar dit is het grootste talent van allemaal.”
Ook violist Joseph Szigeti was onder de indruk en gaf haar gratis les. Later volgde zij ook lessen bij Carl Flesch en Georges Enescu.

Een van de concerten die haar op het lijf geschreven was, was het vioolconcert van Jean Sibelius. Ze speelde het vaak en nadat Sibelius haar had horen spelen in 1948 schreef hij haar een brief. Daar in stond: “U speelde het in alle opzichten meesterlijk. Ik feliciteer mijzelf dat mijn concert een vertolker van uw zeldzame niveau heeft gevonden.”

In gesprek met Ida Haendel

In 2016 sprak Hans Haffmans met Ida Haendel via een online verbinding. Ze vertelt over haar jeugd, de rol van haar vader en over de beroemde violisten met wie zij werkte, onder wie Georges Enescu.

Ludwig van Beethoven
Concert voor viool en orkest, op.61 in D gr.t. - deel II, "Larghetto" + deel III, "Rondo. Allegro"
Ida Haendel [viool

Philharmonia Orchestra o.l.v. Raphael Kubelik
RCA Victor / LBC-1003

Opnamejaar: 1958

Ida Haendel was heel dankbaar dat zij met grote dirigenten als Otto Klemperer en Raphael Kubelik mocht werken. En wat zij heel bijzonder vond: de dirigenten volgden allemaal consequent háár interpretatie. Ze keurden nooit haar frasering af of zeiden dat ze iets niet goed vonden. Wat Ida Haendel ook speelde, de dirigenten volgden haar, alsof ze alles wist. Toen Ida Haendel voor het eerst met Raphael Kubelik speelde, was zij nog heel jong. Eind jaren ’50 nam zij een plaat op met daarop het Vioolconcert van Ludwig van Beethoven. Een oude (mono)-opname, maar je hoort hier de intensiteit en de trefzekerheid van Ida Haendel.

William Walton
Concert voor viool en orkest in b kl.t. - deel I, "Andante tranquillo"
Ida Haendel [viool]
Bournemouth Symphony Orchestra o.l.v. Paavo Berglund
EMI / CDM 7642022
Opnamejaar: 1977

Ida Haendel groeide op in Polen, ging naar Parijs, studeerde bij Carl Flesch en Georges Enescu en ging naar Londen, waar ze lange tijd woonde en werkte. Ida Haendel was vaak te horen tijdens de BBC Proms. Later verhuisde zij naar Canada en haar laatste woonplaats was Miami.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef zij ook concerten geven. Ze trad op in fabrieken en tijdens de concerten in de National Gallery, die Dame Myra Hess organiseerde voor de Britse en Amerikaanse troepen.

Ida Haendel speelde graag de vioolconcerten van onder meer Benjamin Britten en William Walton – die in 1977 samen op één album verschenen. Het werd een legendarische plaat. Ida Haendel werd bij het uitkomen ervan meteen een pleitbezorger van deze vioolconcerten.

Edward Elgar
Concert voor viool en orkest, op.61 in b kl.t. - deel I, "Allegro"
Ida Haendel [viool]

London Philharmonic Orchestra o.l.v. Adrian Boult
Testament / SBT 1146

Opnamejaar: 1978

In het oeuvre van Ida Haendel neemt het vioolconcert van Edward Elgar een belangrijke plaats in. Het is, wat ze in het Engels noemen een “signature piece”. Een lijfstuk. Ida Haendel speelde het graag en vaak. De opname die zij in 1978 met dirigent Adrian Boult en het London Philharmonic Orchestra maakte, is legendarisch. Het was één van de laatste opnamen die Boult maakte voor hij zijn 60-jarige carrière beëindigde. Het eerste deel is langzaam, maar met warmte gespeeld. Het snelle, kleine vibrato van Ida Haendel maakt haar spel heel intens. En waar Ida Haendel bekend om staat komt ook in dit concert weer terug: feilloze intonatie en een onmenselijke trefzekerheid van de noten.

Filmregisseur Paul Cohen kende Ida Handel goed. In 2004 maakte hij de docuemtaire I am the violin. Daarin vertelt zij over haar samenwerking met dirigent Sergiu Celibidache:

“Er was één man absoluut perfect. Geen fout kon ik bij hem ontdekken. Ik heb het over Sergiu Celibidache. Hij had alles wat ik zocht in een mens. Niet persé in een man, maar in een mens. Hij was grappig, had een enorm gevoel voor humor. Hij was geniaal. De hele persoon was overweldigend. Dat zegt alles.” Celibidache is op zijn beurt weer lovend over Ida Haendel. “Ida Haendel is een grandioos musicus en een prachtig violist.”

De kranten waren destijds lovend over de samenwerking tussen Sergiu Celibidache en Ida Haendel: “De artistieke samenwerking van Sergiu Celibidache zijn vlammende bewonderaar is vereeuwigd in een unieke opname van het Vioolconcert van Johannes Brahms.

Johannes Brahms
Concert voor viool en orkest, op.77 in D gr.t. - deel II, "Adagio" + deel III, "Allegro giocoso, ma non troppo vivace"
Ida Haendel [viool]

London Symphony Orchestra o.l.v. Sergiu Celibidache
TESTAMENT / 1038

Opnamejaar: 1953