Muziek in een Notendop #30: Wat is Minimal Music?

Wat is minimal music?

Minimal music is een muziekstijl met veel herhaling van vaak korte muzikale frases, met subtiele variaties gedurende een lange tijd. In de jaren 60 was er een clubje Amerikaanse componisten dat zich af ging zetten tegen de atonale en wiskundig gecomponeerde muziek die in die tijd veel gemaakt werd. 'Waarom moet muziek heel complex zijn?' vroegen ze zich af. Degene die wordt aangemerkt als 'vader' van de minimal music is La Monte Young. In 1960 kwam deze componist met een werk dat slechts uit twee noten bestaat. Twee noten met daarbij de aanwijzing dat ze lang aangehouden moeten worden. Met dit simpele idee zette hij een revolutie in gang. Extreme reductie van middelen waarbij het niet draait om de melodie maar om de schoonheid van de klank zelf. Met minimale middelen probeert de componist een maximale luisterervaring bereiken. Less is more. Het kan een zeer hypnotiserend effect hebben.

Minimal music gaat dus over patronen en herhaling. Componist Terry Riley voegde daar nog een ingrediënt aan toe: improvisatie. In 1964 kwam hij met de compositie In C, bestaande uit één bladzijde met korte motiefjes die de musici zo vaak mogen herhalen als ze zelf willen. Iedere uitvoering is daardoor anders, steeds hoor je iets nieuws.

Een andere minimal-music pionier is Steve Reich. Deze componist zat eens te experimenteren met twee geluidsbanden. Allebei herhaalden ze steeds hetzelfde stukje muziek maar de een net iets sneller dan de andere. Deze langzaam verglijdende herhaling verwerkte hij onder meer in zijn composities voor twee piano's, of voor één piano en tape: Piano Phase.

Philip Glass is zelf geen fan van de term minimal music. Hij omschrijft zijn composities liever als "muziek met repetitieve structuren". Daarmee heeft hij betoverende klankpatronen gecreëerd, heel verstild en meditatief zoals in Glassworks.

Met minimalmusic-componist John Adams nemen we een Short ride in a fast machine naar Nederland. Ook daar raakte men in de ban van het minimalisme. Zo kwam Louis Andriessen in 1976 met De Staat. In dit werk past Andriessen minimal music toe door alsmaar herhalende en verschuivende ritmische en melodische patronen voor te schrijven. De spectaculaire eerste uitvoering staat in het geheugen van veel toehoorders gegrift.

De allerbekendste Nederlandse minimal music-maker was Simeon ten Holt. Zijn werk bereikt steevast de top 10 van de Klassieke Top 400. Met zijn meditatieve Canto Ostinato veroverde hij in 1979 de harten van het Nederlandse publiek. "Een uitvoering van Canto is meer een ritueel dan een concert", zei Ten Holt zelf. De musici mogen zelf weten op welke instrumenten ze spelen en zelf bepalen hoe vaak ze muzikale frases herhalen. In theorie kan het stuk dan ook eindeloos duren. Voor veel concertbezoekers kan het ook niet lang genoeg duren. Voor de zekerheid nemen ze dan ook hun slaapmatje mee naar de concertzaal.

Een pianist die in minimal music-land niet ongenoemd mag blijven is Jeroen van Veen. Noem een minimal music-componist en hij heeft alles van diegene op cd gezet. Maximale hoeveelheden cd's vol met minimale pianoklanken.

Ook in de huidige tijd slaat het less is more-principe goed aan. De zogenoemde neo-klassieke componisten borduren voort op de minimal music-stijl en scoren op Spotify het ene na het andere luisterrecord. In onze altijd drukke en hectische tijd snakken veel mensen naar rust en luisteren bijvoorbeeld tijdens het studeren naar pianomuziek van Ludovico Einaudi, Joep Beving, DeLange en Yann Tiersen. Je weet wel: van dat deuntje dat je altijd in de stationshal hoort.

Muziek uit deze aflevering:

Beluister via Spotify de muziek uit alle afleveringen van Muziek in een Notendop.

Home Muziek in een Notendop