Muziek in een Notendop #60: Wat is koormuziek?

Wat is koormuziek?

Vergeet yoga, wandelen en mindfulness: ga zingen in een koor! Samen zingen maakt gelukkig en is goed voor lichaam en geest. Het is een van de populairste hobby’s van ons land. Nederland kent een kleine twee miljoen koorzangers. Van professioneel kamerkoor tot het plaatselijke kerkkoor, en van operetteclub tot shanty-, pop- en musicalkoor. Voor elke muzieksmaak is er wel een koor te vinden.

Een koor is een groep mensen die samen zingt. De grootte van die groep varieert: 8 zangers passen prima in een woonkamer, en bij dat aantal mag je spreken van een kamerkoor. Overigens zijn er ook kamerkoren van 40 man, maar daarvoor hebben we een Blaricumse of Wassenariaanse woonkamer nodig. Kleinere formaties noemen zichzelf ook wel ensemble of vocal group. Denk bijvoorbeeld aan de acht zangers van Voces8, de zes King’s Singers en Apollo5 bestaande uit -je raadt het al- vijf zangers en. Uitschieters naar boven zijn er ook. Mannenkoor De Gouwestem heeft zo’n 200 leden en incidenteel klinkt het Groot Johannes de Heer-koor met 700 zangers tegelijk. Samen zingen is al zo oud als de weg naar Rome en vast nog veel ouder. Toen die weg werd aangelegd werd er vast wel een onvervalst Romeins moppie gezongen door de stratenmakers. Vroeger zong iedereen -op een enkele vrijzinnig koorlid na- dezelfde melodie. Het gregoriaans − Zie aflevering 51 van deze bekroonde serie – zorgde voor een traditie van samenzang in kloosters en kerken. In de 12e eeuw kwam men erachter dat muziek nóg mooier klinkt als zangers tegelijkertijd verschillende noten zingen: de meerstemmigheid was geboren. En dat is wat koren tegenwoordig, bedoeld of onbedoeld (als er erg vals wordt gezongen) nog altijd doen.

In een gemengd koor zingen mannen en vrouwen samen. Het koor is meestal opgedeeld in vier stemgroepen: de hoge vrouwenstemmen: de sopranen; de lage vrouwenstemmen, de alten, de hoge mannenstemmen: de tenoren en de lage mannenstemmen: de bassen. En dat meerstemmig zingen kan je zo gek maken als je wilt: Van een tweestemmige canon tot het 40-stemmige Spem in Alium van Thomas Tallis of zelfs 60-stemmig in de Missa sopra Ecco sì beato giorno van de streberige Alessandro Striggio.

In deze complexe stukken wordt het kaf van de koren gescheiden; dit is werk voor professionals. Denk hierbij aan het Nederlands Kamerkoor, Cappella Amsterdam en het Groot Omroepkoor. Maar er zijn ook een hoop goede amateurkoren die niet voor de professionele koren onderdoen. Wekelijks oefenen duizenden koren voor hun bijdrage aan een kerkdienst, voor hun jubileumconcert of optreden op de plaatselijke braderie of kerstmarkt. Maar vaak ook gewoon voor de gezelligheid. Is de dirigent aan het werk met een andere stemgroep? Kan ik mooi even kletsen met mijn buurvrouw, of even oogcontact zoeken met die ene knappe alt of: mooi, kan ik nog net even verder breien aan de sokjes voor mijn kleindochter. Saamhorigheid is een belangrijke motivatie om in een koor te gaan. En die saamhorigheid gaat soms nog een stapje verder. Lekker tijdens de repetitie sjansen met die knappe sopraan of charmante tenor. Sommige jongerenkoren zijn verkapte koppelbureaus, want niet zelden word je smoorverliefd op elkaar en ontstaan er koorrelaties waar dan weer koorknaapjes uit geboren worden. Van zanger tot zwanger. Maar er zijn ook mensen die gewoon even lekker gek willen doen en al dan niet verkleed vrolijke liedjes willen zingen. Daar hoort dan ook natuurlijk een originele naam bij zoals Smartlappenkoor Ontroerend Goed, Edesekreten (uit Ede), Koor geen gehoor of Vrouwenkoor de heksenketel.

Over een heksenketel gesproken: het hoogtepunt bij ieder amateurkoor is de jaarvergadering. Elk lid mag zijn zegje doen over die smakeloze koorkleding of dat ene moeilijke stuk dat we echt een keer moeten instuderen. Koren op de molen van de echte vergadertijger. Zo heeft iedereen zijn eigen stokpaardje. Storen jullie je ook zo aan dat eeuwige geklets tijdens de oefenavonden en kan de repetitie nu eindelijk eens op tijd gestart worden? Te laat is te laat. Ja, het gaat er altijd hard aan toe. En er moet beter naar de dirigent geluisterd worden. Elke amateurzanger kent de terugkerende aanwijzingen van de koortsachtige dirigent: harde sopranen, kletsende alten, valse tenoren en verdwaalde bassen. Aan de dirigent de nobele taak geduldig te blijven en het beste in de groep naar boven te halen. 

De Coronaperiode was ook voor de koorwereld een lastige tijd. Samen zingen kon niet meer. Door een grote hoeveelheid afhakers werden verschillende koren opgedoekt. Andere koren bedachten creatieve online-manieren om tóch te kunnen zingen. Koorkoning Eric Whitacre liet in zijn Virtual Choir zo’n twintigduizend zangers van over de hele wereld met elkaar zingen. Het oudste koor van Nederland heeft ook corona overleefd: de Broederschap van de Sanghers, opgericht in 1743: een mannenkoor met Gregoriaans als corebusiness. Dat was in 1743 nog best modern. Er ontstaan nog altijd nog nieuwe koren, vooral in het pop- en musicalgenre. Heb je geen zin in wekelijkse verplichtingen, dan kan je tegenwoordig op steeds meer plekken meedoen met een projectkoor. Nou wil je jezelf natuurlijk het liefst vandaag nog aanmelden bij een koor. Moet je zeker doen - ga naar koornetwerk.nl. Of bezoek een open repetitie van het koor bij jou in de woonplaats. ‘Khoor dat dat altijd heel leuk is.

Muziek uit deze aflevering:

Beluister via Spotify de muziek uit alle afleveringen van Muziek in een Notendop.

Home Muziek in een Notendop