Václav Neumann – maestro met een hart voor Tsjechische muziek

Neumann werd geboren in Praag, de stad die eigenlijk zijn leven lang zijn muzikale thuis zou blijven. Hij deed er het conservatorium, en werd in 1945 als violist in het Tsjechisch Filharmonisch Orkest – tot hij drie jaar later de overstap maakte naar dirigeren.

Na omzwervingen in Oost-Duitsland keerde Neumann in 1968 terug naar Praag, waar hij chef werd van zijn oude orkest, het Tsjechisch Filharmonisch. Daar bleef hij maar liefst 22 jaar aan. Hij beleefde er zijn hoogtijdagen als dirigent en maakte talloze opnamen met het orkest.

Hij had een groot repertoire, maar werd vooral gezien als specialist in de muziek uit zijn thuisland Tsjechië. Hij dirigeerde dan ook vaak de werken van Antonín Dvořák. Sterker nog, Neumann was de eerste dirigent die met een Tsjechisch orkest alle symfonieën van Dvořák opnam; en hij deed het meer dan één keer.

Een hoogtepunt is deze opname van de Zevende symfonie uit oktober 1981. Neumann haalt een enorme dramatische spanning uit het orkest, en bouwt de climax aan het eind van het machtige eerste deel op als geen ander. Donker, dramatisch en onontkoombaar. Tel daarbij op dat het Tsjechisch Filharmonisch deze muziek door en door beheerst, en je hebt een absolute Gouden Opname.

Gustav Mahler
Symfonie nr.4 in G gr.t. - deel I, "Bedächtig - Nicht eilen - Recht gemächlich"
Tsjechisch Filharmonisch Orkest o.l.v. Václav Neumann
Supraphon / SU 3880-2 010

Als specialist in de muziek van zijn geboortegrond dirigeerde Neumann veelvuldig de symfonieën van Gustav Mahler – per slot van rekening een Bohemer.

Neumann behoorde tot de generatie dirigenten die in de jaren ’60 en ’70 de muziek van Mahler weer helemaal op de kaart zetten; naast grote namen als Bernard Haitink, Leonard Bernstein en Georg Solti. Dat Neumann minder brede aandacht kreeg voor zijn Mahlers dan zij heeft er waarschijnlijk vooral mee te maken dat zijn carrière zich vrijwel uitsluitend afspeelde achter het IJzeren Gordijn.

Aan de kwaliteit kan het niet gelegen hebben: Neumann was een echte Mahleriaan en maakte zowel in Praag als in Leipzig uitstekende opnames.

Vandaag kiezen we voor Mahlers Vierde symfonie die Neumann opnam in Praag in oktober 1980. Met het Tsjechisch Filharmonisch, een van de paar échte Mahler-orkesten in de wereld, dat ooit nog door Gustav Mahler zelf werd gedirigeerd.

Neumann profiteert daar optimaal van en laat het orkest geweldig spelen. Ritmisch gemarkeerd, met organische versnellingen en crescendo’s, en een prachtige lage strijkersklank. En let vooral ook op de houtblazers – van oudsher een van de sterkste visitekaartjes van het Tsjechisch Filharmonisch.

Antonín Dvořák
Rusalka ; Akte I - aria, "Lied aan de Maan"
Gabriela Beňačková-Cápová [Rusalka - sopraan]
Tsjechisch Filharmonisch Orkest o.l.v. Václav Neumann
Supraphon / 90C37-7201-3

Een groot deel van Neumanns carrière was gewijd aan de opera. In 1956 werd hij als jonge dirigent onthaald in Oost-Berlijn om chef te worden bij de Komische Oper. Daar gold Neumann als specialist in Tsjechische muziek; in de componisten van zijn geboortegrond. Zo dirigeerde hij in zijn Berlijnse jaren meer dan 200 opvoeringen van de opera Het sluwe vosje van Leoš Janáček.

Maar als het aankomt op Tsjechische opera’s, dan is er eentje die deze week niet mag ontbreken in onze Gouden Opnamen – Rusalka van Antonín Dvořák. Een mythische opera over een waternimf die smoorverliefd wordt op een menselijke prins.

In 1982 maakte Václav Neumann een onovertroffen opname die nog altijd overeind staat als dé referentie-opname van deze opera. En niet in de laatste plaats door de fenomenale zangeres die de titelrol van Rusalka vertolkt, de Tsjechische sopraan Gabriela Beňačková-Cápová. In haar kraakheldere stem hóór je het hunkerende verlangen van de naïeve waternimf doorklinken – bij uitstek in haar beroemde Lied aan de Maan.