Componist Per Nørgård (1932–2025) was grootmeester van de Scandinavische klank

Leerling Nadia Boulanger

Geboren in 1932 in een dorpje nabij Kopenhagen, studeerde Nørgård aan het conservatorium van de Deense hoofdstad. Later gaf hier hier ook zelf les. Hij was een leerling van de legendarische Nadia Boulanger in Parijs, bij wie ook componisten zoals Astor Piazzolla en Aaron Copland in de leer gingen.

Componist en muziektheoreticus

Nørgård was niet alleen componist, maar ook een belangrijk muziektheoreticus. In de jaren vijftig experimenteerde hij met seriële technieken en wiskundige toonreeksen, wat hem in die tijd een reputatie opleverde als vooruitstrevende modernist.

Zijn stijl evolueerde gaandeweg: zijn latere werk werd steeds lyrischer en spiritueler van toon. Hij stond nadrukkelijk in de Scandinavische traditie van Carl Nielsen en Jean Sibelius, en schuwde het gebruik van muzikale citaten niet. In zijn Achtste symfonie klinkt bijvoorbeeld het herkenbare klokgeluid van de Big Ben.

De oneindige canon

De oneindige canon is een wiskundig gegenereerde reeks van tonen die zichzelf voortdurend ontwikkelt, zonder ooit letterlijk te herhalen. In plaats van een vaste toonladder of thema werkt Nørgård met een algoritmisch principe waarbij elk nieuw niveau in de reeks een variatie is op het vorige, maar zó opgebouwd dat het onuitputtelijk en organisch blijft groeien, als een muzikale spiraal.

De eerste grootschalige toepassing van dit principe is in zijn Derde Symfonie:

'Zijn behandeling van het orkestapparaat is ongelofelijk'

Op 28 mei schoof dirigent Anthony Hermus in Podium aan bij Hans Haffmans om te vertellen over de bijzondere ervaring die hij heeft gehad met Nørgårds muziek:

"In 2022 was ik uitgenodigd door het Deens Nationaal Orkest om het jubilieumconcert van hem te dirigeren, hij was 90 geworden. We hebben zijn Vioolconcert en zijn Achtste Symfonie uitgevoerd. Het was een bijzondere ervaring omdat je voelde dat het orkest een grote relatie met hem had."

Nørgård was er zelf niet, maar een van slagwerkers ging vaak bij hem op bezoek en vertelde verhalen over hem. "Ik merkte dat het voor het orkest heel emotioneel was om deze muziek te spelen", aldus Hermus.

De Achtste Symfonie is zijn laatste symfonie geworden. Volgens Hermus is zijn behandeling van het 'orkestapparaat' ongelofelijk: "Het ziet er allemaal lastig uit op papier maar als je aan de gang gaat om het te structureren met het orkest, dan valt alles in een mum van tijd op zijn plek. Hij weet heel goed het apparaat te bedienen om zijn verhaal te vertellen."