Dirigent Christoph von Dohnányi (1929-2025) sprak zich uit voor méér cultuur

Dohnányi is een aantal keer te gast bij het Koninklijk Concertgebouworkest. In 2011 stond hij daar voor het laatst op de bok. Op het programma stond onder meer instrumentale muziek uit de opera Die Bassariden van Hans Werner Henze, waarvan Dohnányi ook de wereldpremière dirigeerde in de jaren '60.

Jeugd

Christoph von Dohnányi werd geboren in Berlijn en kwam uit een famlilie met veel geleerden. Zijn grootvader van moeders kant – Karl Bonhoeffer – was neuroloog en psychiater. Zijn oom was theoloog en verzetsstrijder Dietrich Bonhoeffer. Zijn grootvader van zijn vaders kant was componist Ernö Dohnányi.

De vader van Christoph von Dohnányi was jurist en had sterke anti-nazi gevoelens. Hij zat in het Duitse verzet. In de laatste maanden voor het einde van de oorlog, werden zijn vader en zijn oom Dietrich Bonhoeffer gevangen gezet en vermoord wegens medeplichtigheid aan een complot Hitler te vermoorden. Toen dat gebeurde was Dohnányi 15 jaar oud.

Toen Dohnányi 5 jaar was, kreeg hij zijn eerste pianolessen. Later kreeg hij ook les in compositie. Na zijn middelbare school ging hij rechten studeren in München, maar dat was niet zo’n groot succes. Hij stopte ermee toen de drang naar muziek te groot werd. Na zijn conservatoriumstudie in München ging hij naar de Verenigde Staten om daar verder te leren bij zijn grootvader Ernö Dohnányi, die daar inmiddels woonde en werkte.

Operadirigent in Duitsland

Na zijn studie in de Verenigde Staten, keerde Dohnányi terug naar Duitsland. Zijn loopbaan begon daar als assistent van dirigent Georg Solti in Frankfurt. Vier jaar later werd hij artistiek leider in Lübeck.

Van 1978 tot 1984 was hij artistiek leider en chef-dirigent van het operahuis in Hamburg – de stad waar zijn broer burgemeester was. Toen Dohnányi onderhandelde om overheidssubsidies te krijgen voor zijn operahuis, vreesde hij dat er beschuldigingen van vriendjespolitiek zouden komen. Daarom vroeg hij zijn manager uit te kijken naar een post als dirigent in de Verenigde Staten.

Cleveland Orchestra

Vanaf 1982 was Dohnányi chef-dirigent van the Cleveland Orchestra in de Verenigde Staten. Hij bleef er twintig jaar chef en leidde het orkest naar de wereldtop. Hij dirigeerde er allerlei operaproducties, waaronder Wozzeck van Alban Berg en de Ring-cyclus van Richard Wagner. Dohnányi dirigeerde meer dan duizend concerten bij het Cleveland Orchestra, waaronder concerttournees naar Europa en Azië.

In 1998 ging het orkest voor het eerst op tournee naar China. Het Cleveland Orchestra maakte onder leiding van Dohnányi zijn opwachting bij onder meer de Salzburger Festspiele. Andere belangrijke mijlpalen in zijn carrière in Cleveland waren onder meer de renovatie van de concertzaal en de oprichting van het Cleveland Orchestra Youth Orchestra en het Youth Choir.

In 1993 werd het Cleveland Orchestra door Time Magazine uitgeroepen tot Beste ensemble van het land. Dohnányi maakte talloze opnamen met het orkest: van Wolfgang Amadeus Mozart tot Charles Ives en van Antonín Dvořák tot Edgard Varèse. Hij maakte ook opnamen van alle symfonieën van Ludwig van Beethoven.

Toen Dohnányi na twintig jaar afscheid nam van het Cleveland Orchestra, werd er een cd-box uitgebracht met zijn mooiste opnamen. Daarna werd hij nog vaak als gastdirigent teruggevraagd in Cleveland. Hij werd benoemd als eerste Music Director Laureate van het orkest.

Christoph von Dohnányi had ook een sterke band met het Philharmonia Orchestra uit Londen. De samenwerking begon in 1994 toen hij vaste gastdirigent werd. Later werd hij chef en artistiek adviseur. Met het Philharmonia Orchestra trad hij op in de Musikverein in Wenen, het Théatre des Champs Elyseés in Parijs en het Concertgebouw in Amsterdam. De bestemming van de laatste tournee die Dohnányi maakte met het Philharmonia Orchestra was de Verenigde Staten.

Terug naar Duitsland

In 2004 besloot hij terug te keren naar Hamburg. Dohnányi werd chef-dirigent van het NDR Sinfonieorchester – nu het NDR Elbphilharmonieorchester. Hij was een belangrijk pleitbezorger voor de bouw van de Elbphilharmonie. Hij sprak zich ook uit over de culturele traditie en infrastructuur in Duitsland. "We moeten meer doen voor cultuur. Waarom moet je lang leven als je uiteindelijk niet meer kunt genieten van alles waar je voor leeft? Het kan niet alleen om televisie, auto's en vakanties gaan. Onze cultuur moet nóg belangrijker worden."